آلبوم ردیف میرزا عبدالله به روایت نورعلی برومند منتشر شد - پزشکی مدرن

حسام اینانلو آهنگساز و نوازنده کمانچه با اعلام خبر انتشار آلبوم ردیف میرزاعبدالله در حساب رسمی خود در اینستاگرام درباره این آلبوم نوشت:

انتشار اجرای ردیف میرزاعبدالله با ساز کمانچه از چند منظر برایم محل توجه بوده است. اول حفظ میراث گرانبهای فرهنگی هنری و دیگری اهمیت آموزش این ردیف برای هنرجوی ساز کمانچه. در خصوص دیدگاه اول لازم می دانم شرحاتی را عرض کنم؛ این میراث ارزشمند پیش از من به طور قطع و یقین پاس داشته شده و پس از من هم خواهد بود، اما نگاه فرهنگی به پدیده های هنری در زمان و دوره های تاریخی اهمیت ویژه ای پیدا می نماید.

ما در دوره ای زندگی می کنیم که سیطره مدرنیته چه در نگاه به زندگی و چه در ابزار برون دادش بر تمام شئون زندگی، چیره شده است و این می تواند به معنای منقطع شدن ارتباط انسان معاصر با تاریخ و سنت باشد. پس ابراز اهمیتِ یک پدیده هنری چون ردیف، توجهی تازه را به موضوع احیا می نماید.

ردیف جانمایه موسیقی دستگاهی ایرانی است، پس در هر دوره تاریخی باید این دستاورد ارزشمند را پاس داشت. این میراث ارزشمند در چهار دهه گذشته به وسیله اساتید تار و سه تار چون استاد داریوش طلایی، استاد حسین علیزاده و استاد محمدرضا لطفی (البته استاد لطفی بخشی از ردیف میرزاعبدالله را به صورت رسمی ضبط و منتشر نموده و نه تمامش را) ضبط و منتشر شده است که تفاوت در دیدگاه، سونوریته، متر اجرا و دیگر مشخصات و پارامترهای اجرایی این اساتید، نشان از چند وجهی بودن برخورد با یک پدیده به ظاهر ثابت چون ردیف است.

می توان نتیجه گرفت هنرجوی موسیقی (هنر جوی تار و سه تار) با شنیدن و بررسی هر یک از این اجراهای ارزشمند، دستاوردی نو چه از اجرا و چه از نحوه نگاه ایشان به موضوع ردیف به دست می آورد.

متاسفانه به دلایل مختلفی این جریان فکری (نظری) و اجرایی (عملی) در ساز کمانچه مغفول مانده است. دیدگاه های مطرح و رایج در ساز کمانچه یا ردیف نَنواخته اند به منظور نشر و یا اجراهایی ناقص در حد ضبط و آموزش در کلاسهای درسی بوده است.(این عامل و دیگر عواملی که شرح خواهم داد باعث کمرنگ شدن نقش آموزش ردیف میرزاعبدالله در ساز کمانچه شده است).

و اما اهمیت آموزش ردیف میرزاعبدالله به اسم یک ردیف معتبرِ سازی برای ساز کمانچه چیست؟

از دیدگاه نگارنده، هنرجوی کمانچه پس از یادگیری تکنیک های نوازندگی ابتدا باید ردیف آوازی بیاموزد. از آنجایی که صدای سازهایی چون کمانچه و نی در موسیقی ایرانی شباهت زیادی به حنجره انسان دارد و بعلاوه قابلیت انطباق پذیری تکنیک های آوازی با تکنیک های نوازندگی این دو ساز، اولویت آموزش ردیف آوازی بر دیف سازی را برای این دو ساز (کششی) دو چندان می نماید.

ردیف های آوازی چون ردیف عبدالله خان دوامی و استاد کریمی علاوه بر ارزشمندی ساختار موسیقایی که دارند، چون با شعر آمیخته شده اند به لحاظ یادگیریِ مفهوم جمله و یا عبارت موسیقایی در موسیقی دستگاهی دارای کارکردی شگرف برای هنرجو است. ضمن اینکه نت نویسی دقیق استاد فرامرز پایور در ردیف عبدالله خان دوامی برای نسلی که نمونه صوتی این آثار را نشنیده اند این امکان را فراهم می نماید تا حد زیادی به اصل این ردیف نزدیک شده و آن را فرا گیرند.

استاد پایور در نت نویسی وفادار به اصل اجرای جناب دوامی بوده و هر آنچه بوده را ثبت نموده اند. تقسیم بندی و بررسی جملات موسیقی در عبارات ردیفی آوازی و سازی تفاوت های اساسی دارند.

هنرجوی کمانچه جملات آوازی را به یاری شعر بهتر درک می نماید و در آغاز فهم درست تری از گزاره موسیقایی خواهد داشت؛ به همین علت توصیه می گردد ابتدا ردیف آوازی آموزش داده گردد سپس به آموزش ردیف سازی پرداخته گردد.

در این اجرا کوشش شده است بخش هایی از ردیف میرزاعبدالله که به لحاظ ساختاری مناسب اجرا با ساز کمانچه نیست با تغییراتی در مترِ اجرا و یا بنا به ضرورت تغییر در رجیستر صوتی، مناسبِ اجرا با ساز کمانچه گردد. ضمن اینکه مبنای کوک در این اجرا (سیم دوم کمانچه #G) است. تنها علت برای انتخاب این مبنای صوتی این است؛ با توجه به ابعاد کمانچه و سیم های موجود برای این ساز (در سال 1400)، مبنای #G برای کمانچه برترین صدا را فراوری می نماید.

منظور از برترین صدا که طبعاً مفهومی نسبی و البته سلیقه ای ست، یک دستی صدای سیم های یک تا چهارم کمانچه است. کوک های انتخاب شده برای دستگاه ماهور و آوازهای دشتی، کردبیات، ابوعطا، ر، لا، ر، لا و در آواز افشاری ر، لا، ر، سل و در نوا می، لا، می، لا و در بیات ترک ر، لا، دو، سل است.

در خاتمه از موسسه فرهنگی-هنری ماهور و جناب آقای محمد موسوی کمال تشکر را دارم که با نشر آثار وزین فرهنگی، این میراث ارزشمند را پاسداری می نمایند و آرزوی سلامتی و تندرستی برای ایشان دارم.