اگر از مار می ترسید، این مطلب را بخوانید! - پزشکی مدرن

چرا از مار می ترسیم؟

جالب است که بدانید ترس از مار در فهرست صدتایی صد ترس رایج میان انسان ها در رتبه دوم قرار گرفته؛ پس افراد کمی نیستند که از مار می ترسند. یکی از دغدغه های افراد در سفرهای طبیعت گردی هم برخورد با مار است؛ به خصوص در منطقه ها جنگلی و کویری که همواره تصویری ناشی از تماشا فیلم ها و برنامه های تلویزیونی در فکر مان داریم. با این تصور فکری منتظریم که با هر قدمی که برمی داریم ماری از زیر بوته و یا تپه ای شنی بیرون بیاید و نیش مان بزند. اغلب هم مارها را به خاطر ظاهر خونسرد و ترسناکی که دارند موجوداتی مکار و حیله گر می بینیم. اما بیایید برای یک بار سعی کنیم که با ترسمان کنار بیاییم و ببینیم چرا از مار می ترسیم.

قبل از هرچیز بد نیست بدانید احتمال کشته شدن با نیش مار کمتر از کشته شدن با رعد و برق است و جالب است که بدانید بیش از 90 درصد مردم بر اثر مارگزیدگی نمی میرند بلکه ترس و وحشتی که بعد از مارگزیدگی دارند باعث مرگشان می گردد.

ریشه ترس از مار از کجاست؟

یادمان باشد که ترس ما از مار ریشه در فرایند تکاملی مان دارد. اجداد نخستین ما برای حفاظت از خودشان باید توانایی تشخیص مارها در یک چشم به هم زدن را یاد می گرفتند. همین یکی از عواملی بود که به بقای ما در دوران پیش از تاریخ یاری می کرد. پس اگر در ناخودآگاه مان از مار می ترسیم، اصلا ایرادی ندارد.

آشنایی بیشتر با مار

همواره شناخت بیشتر از یک چیز، باعث می گردد کمتر از آن بترسیم. شاید باورتان نگردد اما مارها هم چندان علاقه ای ندارند که با انسان ها برخورد نمایند و ترجیح می دهند کمترین برخوردی با انسان داشته باشند. شاید فکر کنید که اگر ماری را در کویر دیدید، در پیتان می آید تا شما را نیش بزند اما به هیچ وجه مار در پی انسان نمی افتد. پیشنهاد می کنیم برای آشنایی بیشتر با این موجود دوست داشتتنی مطلب مارشناسی به زبان ساده را مطالعه کنید.

همه مارها سمی هستند؟

مارها براساس تقسیم بندی کلی به سه نوع سمی، نیمه سمی و غیر سمی طبقه بندی می شوند که معیارهایی برای تشخیص سمی بودنشان وجود دارد. اما از آنجایی که طبیعت همواره با استثنا همراه است هیچ وقت نمی توانیم بگوییم که دقیقا مارهای سمی با چه ویژگی هایی شناخته می شوند. به طور مثال خانواده بزرگ افعی ها در ایران با سر مثلثی شکلشان و همینطور مردمک چشم عمودی شان شناخته می شوند. اما کفچه ماری در ایران می شناسیم که در تصور عموم به اشتباه از آن به عنوان مار کبرا یاد می کنیم. این مار با اینکه ماری سمی است اما مردک چشمش بیضی شکل است.

چرا ممکن است ماری نیش مان بزند؟

فرض کنید یک نفر اذیت تان کند، شما چه عکس العملی نشان می دهید؟ مسلما ناراحت و یا عصبانی می شوید. مارها هم درست مثل سایر جانوران باید در مقابل خطرات و تهدیدات در طبیعت از خودشان دفاع نمایند. معمولا مارهای سمی فرار نمی نمایند و در مقابل خطر، با نیش زدن یا پرتاب نیش از خود دفاع می نمایند. اما مارهای غیر سمی با گاز گرفتن از خود دفاع می نمایند.

محل نیش مارهای سمی به صورت دو سوراخ یا یکی که همراه با زخم است دیده می گردد اما مارهای غیر سمی اگر گاز بگیرند ردیف هلالی روی پوست به جا می گذارند.

اگر مار دیدیم چه کنیم؟

در سفرتان به جنگل یا کویر ممکن است این سوال برای تان پیش می آید که اگر مار در فاصله ای نزدیک دیدیم چه کنیم؟ اولین چیزی که باید به یاد داشته باشید این است که به ندرت اتفاق می افتد مار ببینید، مگر این که به محیط زندگی اش نزدیک شوید و یا به عبارت دیگر به محل زندگی اش تجاوز کنید. نکته بعدی که باید یادتان باشد این است که به محض مشاهده مار سعی کنید که فاصله ای 70 سانتی متری با مار داشته باشید و یا حتی دورتر بایستید. اصلا نترسید، مار وقتی ببیند که شما کاری ندارید حمله نمی نماید. فقط ممکن است حالت تهاجمی به خودش بگیرد و با صدای فیس فیس یا نحوه ایستادنش هشدار دهد. به طور کلی توصیه هایی برای روبرو شدن به مار وجود دارد که در مطلب در روبروه با مارها چه کنیم؟ آن ها را نوشته ایم.

اگر در کویر راه بروم و زیر پایم مار باشد چه کار کنم؟

شاید برخی از شما فکر کنید که در سفرهای کویری و به هنگام پیاده روی روی تپه های شنی، مار زیر پایتان و لابلای شن ها باشد و با پا گذاشتن رویشان نیش تان بزند. این ترسی است که بیشتر اوقات با مسافران کویری همراه است. اما اگر بدانید که مارها در زیر شن ها نمی مانند خیالتان راحت می گردد. در کل ماسه ها فضای مناسبی برای مارها نیستند و در تپه های ماسه ای و شیب دار هم نیستند، به همین دلیل است که کمپ های کویری را روی تپه های ماسه ای برپا می نمایند.

آیا همواره مارها را در سفر های کویری می بینیم؟

تصور اشتباهی است که فکر کنید مارها را همواره در کویر می توانید ببینید. یادتان باشد مارها موجودات خونسردی هستند و به هنگام آغاز زمستان به خفتگی می روند. تقریبا از دهم آبان ماه تا اواخر اسفند کمتر می توانیم ماری در کویر ببینیم. اگر مارها در مدت زمان طولانی در هوای سرد و کمتر از 4درجه سانتی گراد باشند ممکن است که بمیرند، به خاطر همین در فصول سرد سال ترجیح می دهند که در حفره ای بی حرکت و غیرفعال باشند. پس فکرش را نکنید که به هنگام کویر گردی تان هر لحظه مار ببیند، مگر اینکه به همان حفره ها نزدیک شوید.

خفتگی در مارها چیست؟

به هنگام رسیدن فصل زمستان، مارها به خفتگی می روند. یعنی در جایی ساکت و آرام بی حرکت هستند و غیر فعال می مانند.

نکات مهم در سفرهای کویری و جنگلی

• پیشنهاد می گردد در سفرهای کویری، چادرتان را در تپه های ماسه ای برپا کنید.
• پوشیدن گتر یا کفش ساقدار نیز شما را از خطر مارگزیدگی در امان می دارد.
• اگر در چادر هستید، کفش های تان را هم با خود به داخل چادر ببرید. گذاشتن کفش بیرون از چادر جای مناسبی برای استراحت مار است.
• مارها به خاطر خونسرد بودن شان در بوته ها و زیر سنگ ها که مثل سایبان است، استراحت می نمایند. کوشش کنید که از آن ها دور باشید.
• به هنگام قدم زدن، پاهایتان را از روی زمین بلند کنید و قدم بردارید.
• اگر با مار کوچکی هم ملاقاتی داشتید، به هیچ وجه فکر نکنید که آزارش به کسی نمی رسد. برخی از مارهای سمی هم هستند که با جثه کوچک شان قابلیت کشتن فرد بالغی را دارند. پس سعی کنید فاصله 70 سانتی متری را نباید فراموش کنید.

اگر مار نیشمان زد چه کنیم؟

با همه توضیحاتی که داده شد، ممکن است گاهی اوقات به خاطر شیطنت برخی از افراد یا به صورت کاملا اتفاقی با مار برخورد نمایند و مار هم در دفاع از خودش، حمله کند و نیش بزند. در چنین مواقعی چند کار را می توانیم انجام دهیم:

• حفظ آرامش یکی از اصلی ترین نکاتی است که باید به هنگام مارگزیدگی به یاد داشته باشیم. با استرس، سرعت گردش خون در بدن بالا می رود و ممکن است زهر مار در بدن زودتر پخش گردد. یادتان نرود همان گونه که در ابتدا اشاره شد، 90 درصد افراد مارگزیده به خاطر استرس و وحشت می میرند.
• محل گزش مار را ببینید. اگر به صورت دو نقطه بود، مار سمی است اما اگر دو ردیف هلالی روی پوست برجا مانده خیالتان راحت باشد که مار غیر سمی است.
• سوزش، تورم، قرمزی محل، تهوع، استفراغ، سرگیجه، کاهش فشار خون، ضعف و بسیاری علائم دیگر ممکن است در اثر گزش مار سمی ایجاد گردد.
• مکیدن جای نیش بر روی بدن، برخلاف تصور عموم کار درستی نیست. به جای این کار باید از نوار یا باندی بهره ببرید. با باند دو یا سه سانتی متر بالاتر از محل گزش را محکم ببندیم تا گردش خون در آن ناحیه از بدن کند گردد و سم مار دیرتر به بقیه نقاط بدن برسد.
• یکی از مهم ترین کارهایی که می توانیم به هنگام مارگزیدگی انجام دهیم این است که سعی کنیم خصوصیات ظاهری مار را به یاد داشته باشیم. رنگ پوست مار و همین طور جثه مار یاری بزرگی می نماید که در انتخاب پادزهر تصمیم بگیریم. البته سخت است که در آن شرایط بحرانی خصوصیات فیزیکی مار را به یاد داشته باشیم، با این حال یکی از نکات خوبی است که در بهبود فرد مارگزیده یاری می نماید.
• به نزدیک ترین مرکز درمانی مراجعه کنید و یادتان باشد که هر گزشی سمی نیست و بیشتر اوقات سم مار به طول کامل وارد بدن شخص مارگزیده نمی گردد.
• در سفرهای طبیعت گردی تان به همراه داشتن یک چوب دستی(یا باتوم) می تواند یاری تان کند. حرکت باتوم باعث دور کردن مار از سر راه شما می گردد.
• همواره یادتان باشد که هشیار بودن در طول سفر یکی از برترین کارهایی است که می توانید برای جلوگیری از به خطر افتادن انجام دهید. هشیار باشید و با دقت راه بروید. قبل از اینکه سفرتان را آغاز کنید بدانید که مارها معمولا در کجا استراحت می نمایند و در چه فصلی بیشتر دیده می شوند. اگر بتوانید هشیاری خودتان را بالا ببرید، احتمال برخورد با مارها هم کمتر است.

نقش مارها در طبیعت چیست؟

یادمان نرود که مارها در سیستم محیط زیست ما ارزشمند هستند. هنوز هم در برخی از روستاها، مار به عنوان برکت و نگهبان خانه در نظر گرفته می گردد. از آنجایی که این که مارها دشمن اصلی موش و سایر جانوران موذی هستند و هرجا که مار باشد موشی در کار نیست؛ در گذشته روستاییان با قرار دادن ظرف شیر در سر راه مارها از آن ها به نوعی تشکر می کردند.

تهیه و تدوین: تحریریه خبرنگاران

لطفا در نشر دانسته های خود کوشا باشید.

برداشت و استفاده غیرتجاری از مطالب این وب سایت، حتی بدون ذکر منبع آزاد است.